La Légende de Teeeva à Māhateaho

Tearapō raconte l’histoire de Teeeva, une arioi du clan des Teva du mataèinaa de Tevaipuna, aujourd’hui appelé Taravao. Teeeva a quitté sa terre pour épouser un homme de Papenoo. Meurtrie par les coups de son mari violent, elle décide un jour de s’enfuir pour rentrer chez elle à Tevaipuna afin d’y retrouver la paix et le calme. Durant sa course pour échapper à son mari qui la poursuit, Teeeva s’arrête près de cette rivière de Hitiaa pour « reprendre son souffle » (māha te aho). Voici le pehepehe de Teeeva et sa course pour la vie qui donna son nom la rivière Māhateaho.

Chant de Teeeva (Ruàu)

Farara te mataì maoaè e
Tiàhapa na Hitiaa o te rā
Pinaì te reo aroha e
Ièiè te potii ua horo e
Haraviti no taù àià e (àue hoì e, e hahe)
Teeeva te vahine e

Paìmi i te ora na òe e (e hahe)
Faàtere atu tureì atu e
Ua māha èna hoì te aho
Tae iho nei ra rāhiti e
E ua hau toriirii e (aue hoì e, e hahe)
Teeeva te vahine

Àue te taì a te vahine e (e hahe)
Faaea rii a parahi e
Ia maha rii te aho e
Turaì atu faatoro atu
Ia tae ia tarava te aito
Tei vaiiha oe i te àtoraa
Te rau àpe no te paruru i te ua ra

Aroha ia vai ra, aroha i te aha
Mai òpia te horo ma te hepohepo
I te âvae roroa, i te âvae poto poto e
Te aù nei te haavi e ore e māha te aho
Turaì atu te turoa te hine iti
I te teva a tū e fana mai
I te âvae roroa, i te âvae poto poto e

Tipae atu ai i Tevaipuna e
Tei te Teva ra te vai hau e
Tei to itoito tei te vai puna e
Fariu a ae nei fariu iho ra
Ua tōpata te roimata
I to paparià (ie haè e ehe hoi e, aue e haè)
Ua ora te hine iti i to aià e.

Pāpaìhia e Valérie Gobrait (Heiva 2017)

Parau Nō Māhateaho Mai Uta e Tae Atu i Tahatai

Mouà tei nià ò Māùru
E tahua tei raro ò Tāputurōuru.
E ôutu tei tai ò Tefauroa
E vai ò Māhateaho
E marae ò Taputapuātea I Hitiaa I Tāputurōuru.
E ava te tai ò Tāpōra,
E motu ò Ōpūtotara è ò Vāriāraro.
E fare àiraa ùpu ò Faretuituiimāhateaho.
E tahua ò Marouri è ò Marotea
E fare arioi ò Pereue
E raatira arioi ò Maraùra
E âfaì veà ò Rauahatea
E tahua ârearea ò Maninihaòrea
Ei faariiraa ia Teriituatuauira.

No roto mai i te mau àai à Tearapō :
Puta  « Parau tumu nō Teaharoa » , àpi 37, piahia e te piha toroà māìmi i te mau parau tumu o te fenua a te Pū te Anavaharau, 1997.